Ege Uzman Görüşü

Tekstil Ürünlerindeki Azo Tareks Denetimi ve Denetimin Kapsamı

Azo boyar maddeler, molekül yapılarında azo grubu bulunan, bireşim yoluyla üretilmiş (sentetik) organik boyar maddeler sınıfı olup, azo boyar terimi altında tanımlanan maddeler, tekstil boyalarında bulunmakta, bu maddelerden bazıları “arilamin” içermekte ve arilaminin de kanserojen etkisi bulunmaktadır.

Bu kapsamda, söz konusu tekstil maddelerinde ilgili kanserojen maddelerin varlığının denetimi gümrük işlemleri esnasında yapılmaktadır.

Bazı Tekstil, Konfeksiyon ve Deri Ürünlerinin Denetimine İlişkin Tebliğ (Ürün Güvenliği Ve Denetimi: 2023/18) ile, Tebliğ ekinde belirtilen ürünlerin ithalatında Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmeliğe uygunluğunun denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiş ve bu doğrultuda denetimler yapılmaktadır.

Söz konusu denetimler TAREKS üzerinden sağlanmaktadır. TAREKS güvenlik, teknik mevzuata ve standartlara uygunluk ile kalite açısından tüketici ve üreticileri korumak amacıyla gerçekleştirilen ithalat ve ihracat denetimlerinin risk esaslı olarak elektronik ortamda yapılmasına imkân veren web tabanlı bir uygulamadır.

TAREKS ile ihracat ve ithalatta gerçekleştirilen denetimlerin, ekonomik ve ticari hayatın gereklerine uygun, en son teknolojinin imkânlarından yararlanarak çağdaş bir hizmet anlayışıyla yürütülmesi amaçlanmakta, böylece, kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması, maliyetlerin azaltılması, denetim başvuru ve işlemlerinin kolaylaştırılması ve yeknesaklaştırılması sağlanmaktadır.

İthalat ve ihracata konu ürünlerden belirlenen kriterler çerçevesinde riskli olduğu tespit edilenler TAREKS üzerinden belirlenerek, fiili denetimler bu ürünler üzerine yoğunlaştırılarak denetimler sağlanmaktadır.

Tebliğ kapsamında Tareks üzerinden yapılacak denetimler, Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulacak ürünleri kapsamakta olup, Hariçte İşleme Rejimi uyarınca ihraç edilip geri gelen ürünler ve Dâhilde İşleme Rejimi Kararı kapsamında ithal edilen ürünlerden elde edilen ikincil işlem görmüş ürünler kapsam dışında bırakılmıştır.

Genel hususları böyle iken, Tebliğ ekinde yer verilen denetime tabi ürünlere ilişkin liste incelendiğinde bir kısım tekstil ürünlerinin kapsam dışında bırakıldığı görülmektedir. Şöyle ki; 6110.20 tarife alt pozisyonunda yer alan “Pamuktan” ürünler ile 6110.30 tarife alt pozisyonunda yer alan “Sentetik veya suni liflerden” ürünler içerisinde denetim içerisinde bulunan ve denetim kapsamı dışında tutulan ürünlerin var olduğu görülmektedir (Tablo).

Aynı hammadde üzerinden üretimi gerçekleştirilen mezkûr ürünlerin “Erkekler ve erkek çocuklar için” olanlarının denetimi yapılırken, “Kadınlar ve kız çocuklar için” olanlarının denetime tabi tutulmamasının amacı anlaşılamamakla birlikte, kanserojen maddelerin tespiti konusunda zaafiyet oluşturmakta ve insan sağlığını tehlike noktasında olasılıkları artırdığı düşünülmektedir.

Gerekli düzenlemenin ilgili risk kriterleri çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesi faydalı olacaktır.

Ege Uzman Mevzuat Departmanı