Demuraj Ödemelerinin Gümrük Kıymeti ve KDV Matrahına Etkisi
Demuraj; taşıma yaptıran taraf (ihracatçı veya ithalatçı) ile, taşımayı yapan taraf arasında yapılan taşıma anlaşmasına göre verilen teslim alma veya teslim etme süresinin aşılması halinde taşımacıya ödenen navlun dışı gecikme bedelidir.
Demuraj giderlerinin gümrük kıymeti ve KDV matrahı açısından değerlendirilebilmesi için ilgili mevzuat hükümlerinin incelenmesi ve buna göre söz konusu giderin beyan edilmesi gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu’nun “Sürastarya süresi” başlığı altında düzenlenen 1154’üncü maddesinde yüklemeye ilişkin sürastarya süresinden bahsedilmiştir. İlgili maddede; “Sözleşmede kararlaştırılmışsa taşıyan, eşyanın yükletilmesi için yükleme süresinden fazla beklemek zorundadır. Fazladan beklenilen bu süreye “sürastarya süresi” denir. Sözleşmede sürastaryadan veya sadece sürastarya parasından söz edilmiş olup da sürastarya süresi belirtilmemişse, bu süre on gündür. Sürastarya süresi, yükleme süresi bitince, herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın başlar.” Hükmü yer almaktadır.
Yine Kanun’un “Sürastarya süresi” başlığı altında düzenlenen 1170’inci maddesinde boşaltmaya ilişkin sürastarya süresinden bahsedilmiştir. İlgili maddede; “Sözleşmede kararlaştırılmışsa taşıyan, boşaltma süresinden fazla beklemek zorundadır. Fazladan beklenilen bu süreye “sürastarya süresi” denir. Sözleşmede sürastaryadan veya sadece sürastarya parasından söz edilmiş olup da sürastarya süresi belirtilmemişse, bu süre on gündür. Sürastarya süresi, boşaltma süresi bitince herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın işlemeye başlar.” Hükmü yer almaktadır.
Bu çerçevede, "demuraj" (sürastarya) kavramı, deniz ticaretinde eşyanın gemiye yüklenmesi veya gemiden boşaltılması için bir tazminat hakkı olmaksızın beklemeye zorunlu olduğu süre veya starya süresinden sonra eşyanın gemiye yükleme/gemiden boşaltma süresinden sonra fazladan geçen süreyi ifade etmektedir.
Bilindiği üzere, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27’nci maddesinde, gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilave yapılacak hususlar belirlenmiş ve “İthal eşyası için Türkiye'deki giriş liman veya yerine kadar yapılan nakliye ve sigorta giderleri” bu kapsamda değerlendirilmiştir.
Aynı Kanun’un gümrük kıymetine ilave edilmeyecek hususların belirtildiği 28’inci maddesinde “Eşyanın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve sigorta giderleri”nin gümrük kıymetin dahil edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Diğer taraftan Gümrük Yönetmeliği’nin 43/e maddesinde “Giriş limanı veya yerinin, Deniz yolu ile gelen eşyada Türkiye'deki boşaltma veya ilgili limandaki gümrük idaresince düzenlenen belgeyle tevsik edilmek kaydıyla aktarma limanını, karayolu ve demiryolu ile gelen eşyada kara taşıtlarının ilk vardıkları hudut gümrüğünü, diğer bir yolla gelen eşyada gümrük bölgesinin kara sınırının geçildiği noktayı” ifade ettiği belirtilmiştir.
Bununla birlikte, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun "İthalatta matrah" başlıklı 21’inci maddesinde "İthalatta verginin matrahı” unsurları hüküm altına alınmış ve matrahın;
a) İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,
b) İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
c) Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur parkı gibi ödemeler,
Unsurlarından meydana geldiği hüküm altına alınmıştır.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri bir arada değerlendirildiğinde;
- Demuraj giderlerinin taşıma bedellerinin içinde mütalaa edilmesi,
- Eşyanın giriş liman veya mahalline varışından önceki demuraj giderlerinin (özellikle yükleme limanında yapılan bu kabîl giderlerin) Gümrük Kanunu’nun 27/1-e maddesi kapsamında gümrük kıymetine dahil edilmesi,
- Eşyanın giriş liman veya mahalline varışından sonraki demuraj giderlerinin Gümrük Kanunu’nun 28’inci maddesinde belirtilen koşullarla eşyanın gümrük kıymetine dahil edilmemesi,
- Ancak söz konusu unsurların her durumda KDV matrahına dahil edilmesi,
Gerektiği sonucunda varılmaktadır.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise; söz konusu demuraj giderlerinin gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan kısmının KDV matrahına girecek olmasıdır.
Ege Uzman Mevzuat Departmanı