İhtisas Gümrüğü Uygulaması ve İstisnaları
İhtisas gümrüğü uygulaması, belirli eşyanın gümrük işlemlerinin yalnızca belirli gümrük idarelerinden yapılması olarak tanımlanan bir gümrük politikasıdır. İhtisas gümrük idarelerinin belirlenmesindeki amaç; gümrük kontrollerinde etkinliğin artırılması, ithal eşyasında aranan zorunlu standartların korunması, tüketiciyi ve halk sağlığının korunması ile düşük kıymet beyanlarının önlenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
İhtisas gümrük idarelerinin ortaya çıkmasındaki bir diğer amaç ise, belirlenen ürünlerin ilgili gümrük idaresinde yer alan ve işlemleri yerine getiren gümrük personelinin uzmanlaşmasının sağlanması sonucunda işlemlerin daha hızlı bir şekilde yerine getirilmesidir. Ancak, Ticaret Bakanlığı Yer Değiştirme Yönetmeliği’nde belirlenen hizmet bölgeleri ile bunlara ilişkin süreler sebebiyle personelin uzmanlaşması mümkün bulunmamaktadır.
İhtisas gümrükleri ile buralarda işlem görecek olan eşyalar, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 10’uncu maddesinin vermiş olduğu yetki doğrultusunda Gümrük Genel Tebliğleri ile belirlenmektedir. İhtisas gümrüklerine ilişkin uygulama, Ticaret Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yerine getirilmektedir.
İhtisas gümrüğü olarak yetkilendirilen gümrük müdürlükleri ile uygulamaya tabi olacak eşyaların seçiminde ise; eşyanın niteliği, menşei, çıkış ülkesi, ulusal ticari politikalar, uluslararası yükümlülükler ve eşyanın kaçakçılığa konu olma sıklığı gibi unsurlar dikkate alınmaktadır. Eşyaların ihtisas gümrüğüne tabi tutulmasına ilişkin diğer bir kriter ise ilgili ürünün yurtiçi üretim bölgeleridir. Örneğin; yerli halı üretiminde Isparta ilinin öne çıkması dikkate alınarak halı ithalatı için sadece Isparta Gümrük Müdürlüğü, yerli çay üretiminde Rize ilinin öne çıkması dikkate alınarak çay ithalatı için sadece Rize Gümrük Müdürlüğü ihtisas gümrüğü olarak yetkilendirilmiştir.
İhtisas gümrüklerinin uygulanma amaçlarının yanı sıra, ihtisas gümrük uygulamasına tabi eşyanın ilgili gümrük idaresine sevki sebebiyle zaman kaybının yanı sıra maliyet artışı da söz konusu olmaktadır.
Bununla birlikte, muhtelif Gümrük Genel Tebliğleri ile ihtisas gümrüğü uygulaması kapsamına alınan kozmetik ürünleri, oyuncaklar, tekstil, pil ve akümülatörler, düz cam, deri ve deriden mamul eşya ile ayakkabı, halı, çakmaklar ve diğer ateşleyiciler ve mobilya cinsi eşyaların Avrupa Birliği veya Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda menşeli olmaları halinde, söz konusu eşyalar ihtisas gümrüğü uygulaması kapsamı dışında tutulmuşlardır.
Ayrıca, dahilde işleme izni kapsamında ithali yapılacak tekstil ve konfeksiyon ana maddeleri ile ilgili olarak, üçüncü ülkelerden tekstil ve konfeksiyonu kimyevi ve yardımcı maddeleri, A.TR Belgesi ile tevsik edilmek kaydıyla serbest dolaşımdaki tekstil ve konfeksiyon ana maddeleri, EUR.1 Belgesi ile tevsik edilmek kaydıyla EFTA ülkeleri ve Serbest Ticaret Anlaşması yapmış olduğumuz ülkelerden tekstil ve konfeksiyon ana maddeleri, Yetkilendirilmiş Yükümlü ve Onaylanmış Kişi Statüsüne sahip firmaların tekstil ve konfeksiyon ana maddeleri ithalatı uygulama kapsamı dışındadır.
Ege Uzman Mevzuat Departmanı