Eşyanın Menşeinin Tevsikine İlişkin Belgelerin Sonradan İbrazı Hakkı
Menşe esaslı ticaret politikası önlemi, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklerin ödenmediği, eksik ödendiği veya beyan edilmediği tespit edilen eşyaya ilişkin olarak menşe şahadetnamesinin ibrazı yönünde birtakım düzenlemeler yapılmış ve menşe belgesinin sonradan ibrazı imkânı getirilmiştir. Söz konusu sonradan beyan kolaylığına ilişkin olarak ibraz süresinin uzatılmasına yönelik düzenlemelere devam edilmektedir. Çalışmamız, menşe belgelerinin sonradan beyanını içeren düzenlemelerin süreci ve yükümlüler tarafından izlenmesi gereken yolun açıklanmasına ilişkindir.
İlk olarak, 01.04.2020 tarih ve 31086 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile eşyanın menşeini tevsik eden belgelerin sonradan ibrazına ilişkin hükümler yürürlüğe konulmuştur.
Gümrük Yönetmeliği’nin 38’inci maddesinde yapılan düzenleme ile,
Menşe şahadetnamesinin sonradan ibraz edileceğinin serbest dolaşıma giriş beyannamesinde belirtilmesi veya ibraz edilen menşe şahadetnamesinin şekil veya muhteva itibarıyla yanlış veya eksik bilgi taşıması nedeniyle gümrük idaresince kabul edilmemesi halinde; menşe esaslı ticaret politikası önlemleri, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülükler nakit teminata bağlanmak suretiyle usulüne uygun bir menşe şahadetnamesi ibrazı için beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6 aylık süre verilmesi, mücbir sebep halleri saklı kalmak ve bitiminden önce başvurmak kaydıyla bu sürenin gümrük idare amirince en fazla otuz gün uzatılabilmesi, süresi içinde usulüne uygun olarak düzenlenmiş menşe şahadetnamesinin ibrazı halinde alınan teminat iade edilmesi, menşe şahadetnamesinin kabul edilmemesi halinde ise alınan teminat irat kaydedilmesi,
Yukarıda belirtilen haller dışında, menşe esaslı ticaret politikası önlemleri, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklerin beyan edilerek ödenmesi halinde, beyannamenin tescil tarihinden itibaren altı aylık süreyi aşmamak üzere menşe şahadetnamesi ile gümrük idaresine başvurulması ile, tahsil edilen tutarın geri verilmesi ve mücbir sebep halleri saklı kalmak ve bitiminden önce başvurmak kaydıyla bu sürenin gümrük idare amirince en fazla otuz gün uzatılabileceği,
Ayrıca, Yönetmeliğe derç edilen Geçici 16’ncı madde ile, maddenin yürürlüğe girmesinden önce yapılan ithalatlarda menşe esaslı ticaret politikası önlemleri, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklere tabi olan eşya için beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6 aylık süre ve varsa ek süre içinde usulüne uygun olarak düzenlenmiş menşe şahadetnamesinin ibraz edildiği durumlar ile ilgili olarak 38’inci maddenin yukarıda belirtilen hükümleri çerçevesinde işlem yapılacağı,
Avrupa Birliği ülkelerinden A.TR dolaşım belgesi eşliğinde gelen ve bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce beyannamesi tescil edilmiş olan, beyanname ekinde eşyanın menşeini tevsik eden uygun belgesi bulunmadığı halde menşe esaslı ticaret politikası önlemi, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklerin ödenmediği, eksik ödendiği veya beyan edilmediği tespit edilen eşyanın, Avrupa Birliği menşeli olduğunu tevsik eden menşe şahadetnamesinin veya Türkiye'nin taraf olduğu serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde bir çapraz menşe kümülasyon sistemine dahil ülkeler menşeli olduğunu tevsik eden tedarikçi beyanının, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 aylık süre içerisinde gümrük idaresine ibrazının mümkün olduğu,
Hüküm altına alınmış ve menşe belgesinin ibrazının sonradan yapılmasına ilişkin olarak düzenlemeye gidilmiştir.
İkinci olarak, 20.10.2020 tarih ve 31280 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Gümrük Yönetmeliği’nin Geçici 16’ncı maddesine 3’üncü fıkra eklenmiş ve yayım tarihinden önce beyannamesi tescil edilmiş olan ve beyanname ekinde menşe şahadetnamesi bulunmadığı halde menşe esaslı ticaret politikası önlemi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklerin ödenmediği, eksik ödendiği veya beyan edilmediği tespit edilen eşyanın menşeini tevsik eden uygun bir menşe şahadetnamesinin bu fıkranın yayımı tarihinden itibaren 6 aylık süre içerisinde gümrük idaresine ibrazı mümkün kılınmıştır.
Ardından, 13.02.2021 tarih ve 31394 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Gümrük Yönetmeliği’nin Geçici 16’ncı maddesinin 3’üncü fıkrası değiştirilerek fıkrayı değiştiren Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce beyannamesi tescil edilmiş olan ve beyanname ekinde eşyanın menşeini tevsik eden uygun bir menşe şahadetnamesi veya tedarikçi beyanı bulunmayan eşyanın menşeini tevsik eden uygun bir menşe şahadetnamesinin veya tedarikçi beyanının 30.06.2021 tarihine kadar gümrük idaresine ibrazı mümkün hale getirilmiştir. Burada görüleceği üzere, kapsama alınan beyanname sayısı genişletilmiş, süre uzatılmış ve sonradan ibrazı mümkün hale getirilen belgeler arasında tedarikçi beyanı da sayılmıştır.
Son olarak, 05.11.2021 tarih ve 31650 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Gümrük Yönetmeliği’nin Geçici 16’ncı maddesinin 3’üncü fıkrasında belirtilen hususlara ilişkin süre 31.12.2021 tarihine kadar uzatılmış ve fıkra hükümlerinden yararlanacak beyannamelere ilişkin yükümlülük tarihi 05.11.2021 olarak belirlenmiştir.
Ayrıca, Yönetmeliğin Geçici 16’ncı maddesine eklenen fıkra ile 21.06.2018 ila 23.05.2019 tarihleri (bu tarihler dahil) arasında beyannamesi tescil edilmiş olan ve beyanname ekinde eşyanın menşeini tevsik eden menşe ispat belgesi bulunmadığı halde ABD Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Uygulanmasına Dair Karar kapsamında Ek Mali Yükümlülüğün ödenmediği, eksik ödendiği veya teminata bağlanmadığı tespit edilen eşyanın beyanname eki belgelerinde menşe ülkesinin yazılı olması veya 31/5/2022 tarihine kadar eşyanın ihracatçısı tarafından üretildiğine dair beyanını içeren İhracatçı Beyanının ibraz edilmesi hallerinde ayrıca bir menşe tevsiki aranmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu kapsamda, yapılan düzenlemeler ile aşağıdaki iki husus ortaya çıkmıştır:
1) Menşe esaslı ticaret politikası önlemi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklere tabi eşyalara ilişkin 05.11.2021 tarihinden (bu tarih dahil) önce tescil edilmiş beyannamelere yönelik olarak düzenlenmiş tahakkuk ve ceza kararları temin edilecek bir menşe şahadetnamesi veya tedarikçi beyanının gümrük idaresine ibrazı ile iptal edilebilecek ya da ceza kararı düzenlenmesinin önüne geçilebilecektir.
2) ABD Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Uygulanmasına Dair Karar kapsamında Ek Mali Yükümlülüğe ilişkin ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenmişse; beyanname ekinde menşe bilgisi veya ihracatçıdan alınacak İhracatçı Beyanı ile gümrük idaresine başvurularak ceza kararının iptali istenebilecek ya da menşeinin belgelerde belirtip belirtilmediğinin kontrol edilerek menşe bilgisinin yokluğu halinde İhracatçı Beyanının 31.05.2022 tarihine kadar temin edilerek gümrük idaresine sunulması ile ceza kararı düzenlenmesinin önüne geçilebilecektir.
Ege Uzman Mevzuat Departmanı